Goed moment om te verduurzamen

De enorme stijging van de energieprijzen maakt het aantrekkelijk om na te denken over manieren om het energieverbruik te beperken. We spraken met verschillende Weespers over manieren waarop zij dat hebben gedaan of nog gaan doen.

Wij mochten ook meelopen met een aantal energiecoaches van Weesp Duurzaam, die op huisbezoek gaan om mensen te helpen de beste besparingen en waar mogelijk verduurzaming te vinden voor hun woonsituatie.

Jan en Tieke Schake wonen aan de Vecht in een mooi oud huis met een enorme tuin. Het huis is eind negentiende eeuw gebouwd en niet echt duurzaam wat betreft energieverbruik. Oorspronkelijk was het een schuur, waar later een woonhuis van is gemaakt, maar zonder spouwmuren. Zij wonen inmiddels drie jaar in Weesp. Voor die tijd woonden zij en Amstelveen, waar zij een wijngaard hadden van anderhalve hectare groot, gecombineerd met een dagcentrum.

Op een bijeenkomst in Weesp ontmoette Jan een vertegenwoordiger van Weesp Duurzaam en al snel daarna kwam energiecoach Huub Pennock langs. Hij maakte onder andere een warmtescan van hun huis. Daaraan kun je zien op welke plaatsen warmte weglekt. Dat bleken er erg veel te zijn, wat niet zo vreemd is bij een oud huis. En het verklaarde de torenhoge energierekening. Het advies was om de ergste plekken eerst aan te pakken. Vooral via de tuindeuren aan de achterkant van het huis verdween veel warmte. Door er een serre van te maken die met een (glas)wand gescheiden is van de woonkamer kan dit vrij eenvoudig worden verbeterd.

Door van de woonkamer een geïsoleerde ruimte te maken creëer je een tiny house in je huis. In het geval van het huis van Jan en Tieke kan dat door het isoleren van de vloer en de ruimte tussen de balken aan het plafond. Verder is het dan belangrijk om de deur naar de woonkamer dicht te houden.

De radiatoren van de CV zijn prachtig weggewerkt met een houten ombouw, maar daar blijft veel warmte achter hangen. Door die ombouw aan de voorkant te verwijderen, zou de afgifte van warmte veel beter worden. Maar… ‘We vinden het wel heel mooi zoals het nu is,’ bekent Jan. ‘Het staat wel chic.’ De radiatoren zelf zijn oude modellen die veel minder warmte afgeven dan de nieuwere. Een advies dat zij in elk geval wel zullen opvolgen is om radiatorventilatoren onder de radiators te plaatsen. Die stuwen de warmte omhoog waardoor deze beter circuleert en de ruimte dus ook efficiënter verwarmt.

Andere relatief eenvoudige maatregelen die besparing opleveren, zijn het vervangen van alle lampen door led-lampen, het vervangen van de oude koelvriescombinatie en het uitzetten van apparaten in plaats van ze op stand-by te laten staan. Als dat allemaal is gebeurd, loont het volgens het advies van Huub Pennock om zonnepanelen te plaatsen. Die verdienen zichzelf terug in twee tot vier jaar, afhankelijk van de prijs. Jan en Tieke hebben inmiddels besloten inderdaad zonnepanelen te plaatsen. Met een warmtepomp moeten ze wachten tot het huis beter geïsoleerd is. Dat is iets wat ze zeker willen: ‘We willen echt van het gas af. Uiteindelijk, als je zelfvoorzienend bent, kost energie niks meer. Het is zo’n omschakeling in je denken.’ Na enig nadenken voegt hij daar aan toe, ‘ik heb ook geen zin om Rusland te sponsoren.’

Jan Schake is enthousiast over de sociale verbinding die het project van de energiecoaches met zich meebrengt. Door de samenwerking ontstaat een krachtige beweging in de richting van duurzaamheid: ‘Het is echt fijn om dat soort deskundigheid in de buurt te hebben. Iemand die zegt, dit is de situatie, dit zijn de mogelijkheden en denk daar maar eens over na. En ook in het licht van de schaarste van energie… Ik ben zeer betrokken bij deze wereld, maar op het moment dat je zelf een oplossing moet vinden, is het heel anders. Dan heb je gewoon iemand nodig die tegen je zegt, zo zit het in elkaar en als je stappen wilt maken, moet je er iets aan doen.’ Het is een afweging, zo zegt hij, tussen het gevoel dat je hebt bij het huis zoals het nu is en de ingrepen die energie besparen. ‘En je moet natuurlijk de investeringen, die aanzienlijk zijn, afwegen tegen het geld dat je nu kwijt bent aan energie.’ En dat is in hun geval een aanzienlijk bedrag.

Een hoge energierekening is voor niemand leuk, maar voor mensen met een laag inkomen kan het een ramp zijn. Inmiddels is bekend dat al meer dan duizend huurders in Weesp in de financiële problemen zijn gekomen door de enorme stijging van de energiekosten.
Gelukkig zijn er allerlei mogelijkheden om daar iets aan te doen. Zo kun je met eenvoudige middelen je huis tochtvrij maken, zorgen dat meer warmte van je radiatoren terechtkomt waar hij nodig is en andere goedkope oplossingen. Met een kleine investering kun je alle lampen in huis vervangen door Led-lampen die slechts een fractie van de energie gebruiken. Om dit in elk geval voor een deel te bekostigen geeft het Regionaal Energieloket cadeaubonnen van zeventig euro die bij doe-het-zelf zaken kunnen worden ingewisseld tegen energiebesparende producten.

Emmie Bavinck, die als vrijwilliger van Weesp Duurzaam huurders bijstaat, vertelt dat het ook om kleine veranderingen in gedrag kan gaan: korter douchen, deuren naar de gang en naar de slaapkamers dichtdoen en de radiatoren op de slaapkamers dichtdraaien, apparaten uitzetten in plaats van op stand-by, zorgen dat er niets voor de radiatoren staat, de thermostaat een graad lager zetten, wassen op 40 graden, de was ophangen in plaats van een droger gebruiken. Dat levert bij elkaar een forse besparing op: ‘En je kunt de CV-ketel lager zetten. Daar is een website voor, dus dat hoef ik niet uit te leggen.

Zij heeft bewust gekozen voor het helpen van huurders: ‘Ik ben niet zo technisch, dus ik houd het bij de simpele maatregelen. Als je ergens binnenkomt, zie je altijd wel iets dat verbeterd kan worden. Zij heeft altijd een pakket met energiebesparende producten bij zich voor de huurders met onder andere radiatorfolie, tochtstrips en Led-lampen.

Emmie Bavinck heeft de laatste maanden al veel mensen gesproken die in de financiële problemen zijn gekomen door de gestegen energiekosten: ‘Ik heb een paar adressen waar de rekening zo enorm omhoog is gegaan, soms kon ik het mij gewoon niet voorstellen. Dan werd het contract vernieuwd en bij eentje ging het maandbedrag van 120 naar 500 euro. En dat was iemand met een uitkering.’ Veel problemen met woningen hebben te maken met achterstallig onderhoud: ‘Daar kan ik natuurlijk niets aan doen. De woningbouwverenigingen zijn wel bezig met verduurzamen, maar dat heeft tijd nodig.’

De coördinator van de energiecoaches, Huub Pennock, heeft af en toe wel contact met de woningbouwverenigingen om te overleggen in welke panden advies het dringendst nodig is.

Tineke de Boer is projectleider energiearmoede bij de gemeente Amsterdam:
‘Een belangrijke maatregel om mensen die te maken krijgen met energiearmoede, is het verstrekken van een toeslag van 800 euro. Mensen met een uitkering krijgen die automatisch en andere mensen met een laag inkomen, tot 120 procent van het sociaal minimum, kunnen hem zelf aanvragen. Er wordt veel gebruik van gemaakt.’
Cijfers zijn er nog niet, maar de aanvragen stromen binnen.

De gemeente Amsterdam helpt ook met adviezen over energiebesparing en gratis besparende producten. In sommige wijken gaan medewerkers huis-aan-huis langs om te vragen of mensen energieadviezen nodig hebben.

Amsterdam heeft een woonlastenovereenkomst gesloten met alle woningbouwverenigingen om hun huizenbezit te verduurzamen. Daarnaast wil de gemeente zo snel mogelijk van het gas af en alternatieve vormen van verwarming gaan toepassen. Dit alles geldt uiteraard ook voor Weesp sinds de aansluiting bij Amsterdam

Ook als je op het water woont, kun je energie besparen. Herman en Isolde Zandee wonen in een woonark op de Vecht met hun drie prachtige Abessijnse katten. Zij zijn zeer gemotiveerd om te verduurzamen, vooral ten behoeve van de planeet. Isolde: ‘Maar er is nu nog een reden bijgekomen, we willen Poetin niet sponsoren.’

Zij hebben energiecoach Marc Verstift van Weesp Duurzaam uitgenodigd om meer informatie te krijgen over hoe zij dat het beste kunnen doen. Hij begint met uit te leggen dat Weesp Duurzaam geen commerciële belangen heeft bij de adviezen die zij geven en dat de energiecoaches allemaal vrijwilligers zijn. De coaches hebben allemaal een cursus gevolgd en krijgen regelmatig bijscholing.

Marc is, naar eigen zeggen, een man van de cijfers. Dat valt in goede aarde want, zo bekent Isolde, ‘dat zijn wij helemaal niet.’ Marc legt uit dat hij het belangrijk vindt dat mensen weten dat als ze een bepaald bedrag investeren in energiebesparing of verduurzaming, ze uiteraard comfort winnen maar ook hoe lang het duurt tot zij hun investering hebben terugverdiend.

Hoewel hun motivatie in de eerste plaats is om iets te doen ‘voor de planeet’, moeten de maatregelen wel betaalbaar moeten zijn. Zelf hebben ze al veel gedaan aan isolatie. Als Herman met duim en wijsvinger aangeeft hoe dik de isolatie is van het dak, zegt Marc: ‘Dat is al bijna maximaal.’ Dat betekent dat er nu al zonnepanelen kunnen worden geplaatst. Bovenop het dak komt wit mastiek, zegt Herman. Dat reflecteert het zonlicht en houdt het huis ’s zomers koel en vergroot ook de opbrengst van de zonnepanelen.

Marc wil weten hoe het met de wanden staat. ‘Decorbouw,’ zegt Herman, ‘dat stelt niets voor.’ Ze hebben het advies gekregen om speciale verf met een sterk isolerende werking aan de binnenkant te gebruiken. Die verf wordt ook gebruikt in de ruimtevaart, maar is wel heel duur. Bovendien, zo zegt Marc, bij alle isolatie van de wanden zijn er gevolgen voor stopcontacten en raamkozijnen omdat de wand dikker wordt. Soms is het beter iets aan de buitenkant te doen, vertelt Mark, ‘althans als je niet in het centrum woont, want daar mag het niet, in verband met beschermd stadsgezicht.’ Herman denkt dat hij gemakkelijk buitenisolatie kan toepassen.

De meeste ramen zijn geïsoleerd met HR++ glas, maar een deel is nog ouderwets dubbel glas. Dat zou eigenlijk vervangen moeten worden, maar de laatste maanden zijn de prijzen van isolatieglas omhoog geschoten, vertelt Marc: ‘Het was zo’n 140 euro per vierkante meter, het scheelt gas en dat is beter voor de planeet. Dus een tijdje geleden zou ik gezegd hebben, doen! Maar nu was het – binnen een half jaar – bij een van onze leveranciers ineens 300 euro per vierkante meter. Ik vind het wel frustrerend, want als je mensen wilt bewegen om te verduurzamen helpt dat niet.’ Maar houd de prijzen in de gaten, zegt hij, want als die omlaag gaan, loont het om het oude dubbele glas te vervangen.

Ook de vloer is niet geïsoleerd, denken Isolde en Herman, want hij voelt altijd koud aan. Na enig praten blijkt dat de vloer wel goed is geïsoleerd, maar dat er geen vloerverwarming is. Die willen we elektrisch gaan verwarmen, zegt Isolde.

‘Niet doen!’ zegt Marc. Ook de airconditioner die zij op advies van een installateur hebben geplaatst en die ’s winters ook verwarmt, doet Marc zijn wenkbrauwen fronsen. Aan de hand van cijfers legt hij uit waarom. ‘Elektrisch verwarmen is peperduur, bijna tien keer zo duur als verwarmen met gas. Tenzij je een warmtepomp hebt. Die geeft veel rendement, behalve als het zeer koud is. Als het huis – of in dit geval de woonark – goed geïsoleerd is, kun je door middel van lage temperatuurverwarming vijf keer zo veel rendement halen uit een warmtepomp als uit elektrische verwarming.’ Marc rekent voor dat je met een warmtepomp zelfs nog de helft goedkoper uit bent dan met gas, althans met de huidige prijzen.

‘De wintermaanden zijn verantwoordelijk voor zo’n tachtig procent van je energiegebruik. Dat is ook een probleem bij een warmtepomp, want als het heel erg koud is, wordt het rendement minder. Als het huis minder goed geïsoleerd is, kun je beter een hybride warmtepomp installeren die bij koud weer overschakelt op gasverwarming. Als je helemaal van het gas af wilt, moet je je huis dus eerst heel goed isoleren.

Een warmtepomp is wel een hele investering, waarschuwt Marc. Het duurt een aantal jaren voordat je die investering hebt terugverdiend. ‘Als we maar onze boterham kunnen blijven eten, vinden we het prima. Voor ons is de vraag of we die begininvestering kunnen doen,’ reageert Isolde.

Er zijn dus twee mogelijkheden, vat Marc samen, ‘een hybride warmtepomp of investeren in betere isolatie.’ Om te zien hoe goed de isolatie is, zet je de CV-ketel steeds iets lager: ‘Als het comfortabel blijft bij 40 of 45 graden, is de isolatie voldoende voor een warmtepomp en kun je helemaal van het gas af.

Maar niet elk huis is geschikt voor een warmtepomp. Waar de huizen dicht op elkaar staan, zoals in het oude centrum van Weesp, lukt dat niet. Maar ook daarvoor komt een oplossing, zo weet Marc, in de vorm van duurzaam gas. Dat is gas dat wordt opgewekt uit afval van landbouw, industrie en huishoudens.

Je kunt zonne-energie helaas niet opslaan, behalve met een kleine batterij voor apparaten die ‘s nacht aanstaan. Marc: ‘Het probleem is dat je juist in de winter veel energie nodig hebt. Voor opslag wordt nu gedacht aan seizoenopslag in de vorm van warmte. Maar dat staat nog in de kinderschoenen. En dat gebeurt niet op particulier niveau, maar op het niveau van de stad of de wijk.’

Marc vertelt dat als je zonnepanelen hebt, je het omgekeerde doet van wat je doet met elektriciteit van het net: je wast en gebruikt andere stroomvreters juist overdag, als de zon schijnt. ’s Nachts gebruik je dan alleen stroom voor de koelkast.’ En daarvoor is een kleine batterij dan wel weer nuttig.

Je kunt ook energie terugleveren aan het energiebedrijf. Marc: ‘Op macroniveau is dat prima, voor het milieu. Maar voor de portemonnee van de particulier is het op den duur minder. Dat wil zeggen, nu krijg je nog evenveel voor de stroom die je levert als de stroom die je afneemt, maar dat wordt afgebouwd. Voorlopig blijft die salderingsregeling bestaan omdat de regering wil dat mensen overschakelen naar duurzame energie. Het wordt stapsgewijze afgebouwd in acht jaar. Elk jaar gaat er tien of elf procent af. Maar er is wel druk vanuit milieuorganisaties om die afbouw uit te stellen.’

Het volgende advies van Marc is om apparaten die veel stroom gebruiken te vervangen door energiezuinige, ook als ze nog niet ‘op’ zijn: met de huidige energieprijzen verdien je dat zo terug.

Inmiddels begint de nieuwbouw zich aan te passen aan de ontwikkelingen. In het nieuwe deel van Weespersluis krijgen alle huizen aardwarmtepompen. Die halen warmte uit het grondwater. Dat is heel duurzaam, maar het gaat bij dit project vooral om villa’s en andere dure huizen.
De huizen die vanaf 2019 werden gebouwd zijn perfect geïsoleerd, maar hebben geen warmtepompen. En als mensen die alsnog willen installeren, hebben ze pech, vertelt Marc: voor huizen die na 2018 zijn gebouwd krijg je geen subsidie als je een warmtepomp aanschaft.
Eigenaren van huizen die vóór 2018 zijn gebouwd komen in aanmerking voor subsidie voor bijna alle vormen van energiebesparing en verduurzaming.

Onder dit artikel staan links naar website die u hiermee en met andere genoemde diensten verder kunnen helpen.

Sinds kort kun je voor elke energiebesparende maatregel subsidie krijgen, maar als je er meer neemt, gaat het bedrag dat je krijgt omhoog. Voor (hybride) warmtepompen is een aparte subsidieregeling.

En het is goed te weten dat je (een beetje) helpt om de problemen rond klimaatverandering op te lossen.